علویان پیش از حکومت
سادات در ایران
مهم‌ترین نکته به عنوان درآمد تشکیل دولت علویان در ایران، بحث از ورودسادات؛ یعنی افراد وابسته به خاندان پیامبر (ص) از طریق امام علی علیه‌السلام‌وحضرت فاطمه سلام‌الله علیها به ایران است. این مهاجرت، از همان قرن نخست‌هجری آغاز شد ودر نیمه‌های قرن دوم هجری، سرعت گرفت. در اواخر قرن دوم‌وتا قرن سوم، گروه‌های زیادی از سادات، در شهرهای مختلف ایران از جمله قم،ری، اصفهان وگرگان در کنار سایر قبایل عربی مهاجر، زندگی می‌کردند.
چند دلیل برای مهاجرت آنها به ایران وجود داشت. نخست آن که، آنها هم مانندسایر اعراب به دنبال زندگی بهتری بودند ومهاجرت به ایران را برای رسیدن به‌چنین هدفی مناسب می‌دیدند. مهم آن بود که، آنان به دلیل محبوبیتی که به‌عنوان‌نواده پیامبر(ص) داشتند، از سوی مسلمانان با استقبال بیش‌تری‌روبرومی‌شدند.
دلیل دوم آن نیز این بود که در دوره اموی وعباسی، آنها در عراق وحجازامنیت‌نداشتند. از زمان منصور عباسی که سرکوبی علویان را با شدت‌دنبال‌می‌کرد،علویان به اجبار به هر سوی می‌گریختند. در این زمان ایران هم محل‌مناسبی برای آنهابود.
از سوی دیگر، علویان در زندگی مذهبی خود، انسان‌های پرهیزگاری بودند وبه‌همین دلیل، مردم به آنها احترام می‌گذاشتند. ابن‌اسفندیار در تاریخ طبرستان‌می‌نویسد:
به هر وقت ساداتی را که به نواحی ایشان نشسته بودند، می‌دیدند، زهدوعلم‌وورع ایشان را اعتقاد می‌کردند و می‌گفتند آنچه سیرت مسلمانی است،باسادات‌است.
یکی از ویژگی‌های این خاندان، آن بود که در برابر عباسیان ادعای خلافت داشتند؛در حالی که سایر قبایل عربی چنین ادعایی نداشتند. این مسأله برای جریان‌هایی که‌با عباسیان مخالف بودند، بسیار اهمیت داشت. آنها در جستجوی رهبرانی بودند تابتوانند مخالفت ومبارزه خود را با عباسیان مشروعیت بخشند. طبعاپذیرفتن‌علویان به عنوان رهبر، قدم مهمی برای جلب حمایت توده‌های مردم‌دراین مبارزات می‌شد. این مسأله سبب حساسیت حکومت‌های وابسته به‌خلافت‌نسبت به علویان بوده ودر بسیاری از موارد، به آزار واذیت علویان‌منتهی‌می‌شد.
به هر روی، مهاجرت سادات به ایران از جهت سیاسی واجتماعی تأثیر مهمی‌در ایران داشت. خواهیم دید که در قرون بعد، سادات در هر شهر، نقیبی ویژه خودداشتند وبه عنوان شریف، رئیس یا صدر، در تحولات اجتماعی وسیاسی شهر، نقش‌مهمی بر عهده داشتند.
از جمله شهرهایی که شمار زیادی علوی در آن زندگی می‌کرد، شهر ری بود. ازآثار برجای مانده از مهاجرت سادات به آن، مرقد عبدالعظیم حسنی علیه‌السلام‌است که در نیمه قرن سوم هجری در این شهر درگذشت. اصولا شمار علویان ساکن‌این شهر فراوان بوده است.
