تشکیل دولت اسماعیلیه در ایران
مقدمات
گذشت که یکی از مذاهبی که در ایران فعالیت پنهانی داشت، مذهب اسماعیلیه بودکه از آن با نام باطنیه وقرامطه یاد می‌شود. قرمطی‌گری گرایش خاصی از آن است که‌بیش‌تر در حاشیه جنوبی خلیج فارس، فعال بود.
اسماعیلیان به امامت اسماعیل فرزند جعفر صادق علیه السلام اعتقاد داشته‌وپس از او به امامانی که از نسل وی بودند، معتقد شدند. پس از یک دوره تلاش‌های‌پنهانی ـ امامان مستور ـ امامان اسماعیلی از شمال افریقا ظاهر شده وبعد از تصرف‌مصر در اواسط قرن چهارم، مرکز خلافت خود را به قاهره منتقل کردند.
فعالیت اسماعیلیان از اصفهان تا ری وخراسان ادامه داشت. هر منطقه، داعی‌ویژه‌ای داشت ورهبری همه داعیان به دست داعی برجسته‌ای بود که از دربارفاطمیان مصر دستور می‌گرفت. افزون بر این، آنها به کارهای علمی نیز می‌پرداختندوکتاب‌هایی از آنها برجای مانده است.
اهمیت آنها در دوره سلجوقی رو به فزونی گذاشت. در این زمان، فعالیت دولت‌فاطمی مصر برای گسترش مرام اسماعیلی بسیار زیاد شده بود. آنها چهره‌های‌فرهنگی برجسته‌ای را به مصر می‌بردند وپس از تربیت‌شان، آنان را به نقاط مختلف‌گسیل می‌کردند.
چهره‌های فرهنگی اسماعیلیه، دست به تألیف کتاب‌ها ورساله‌های مختلف زده‌وافزون بر آن، با مناظره وبحث با دیگران، بر شمار هواداران خود می‌افزودند. دراینجا برای نمونه اشاره‌ای به ناصرخسرو، شاعر نامدار فارسی زبان که یکی ازدلباختگان تفکر اسماعیلی بود می‌پردازیم وپس از آن، بحث از فعالیت سیاسی‌اسماعیلیان را پی می‌گیریم.
